Mark Zuckerberg-in Uğur Hekayəsi

1984-cü il təvəllüdlü amerikalı kompüter proqramçısı və sahibkar Mark Zuckerberg Facebook sosial şəbəkəsi ilə dünya üzrə milyonlarla insanın həyatına toxunmağı bacarıb. 2004-cü ildə qurduğu Facebook, cəmi 1 ildə 1 milyon istifadəçiyə çatdı, 2012-ci ildə isə 1 milyard istifadəçini keçdi. Facebook-a əlavə edilən yeni funksiyalar sayəsində Mark Zukerberq sosial şəbəkələr vasitəsilə qurulan yeni ünsiyyət formalarının inkişafına imkan yaradıb.

Facebook sayəsində ünsiyyət formaları təkmilləşərkən, internet reklamları və rəqəmsal marketinq sahələrində yeni üsullar inkişaf etdirilib, onlayn alış-veriş imkanları artıb. 2020-ci ilin sonuna olan məlumata görə, 54,7 milyard dollarlıq şəxsi sərvəti ilə dünyanın ən zəngin adamları siyahısında 7-ci yerdə olan Mark Zukerberq xüsusilə Z nəslinin ən əhəmiyyətli ilhamlarından biridir.

Elon Musk-ın uğur sirləri adlı yazıya keçid edib oxuya bilərsiniz.

Mark Zuckerberg kimdir?

Mark Zukerberq kimi tanınan Mark Elliot Zukerberq 1984-cü il mayın 14-də ABŞ-ın Nyu-York ştatının White Plains şəhərində anadan olub. Atası Edvard diş həkimi, anası Karen isə psixiatr idi. Kiçik Markın uşaqlığı üç bacısı ilə Midtown Manhettenin şimalında yerləşən Dobbs Ferry-də keçib. İbtidai təhsilini atasının dərs dediyi dini məktəbdə başa vurub. Daha sonra təhsilini Ardsley Liseyində davam etdirib. Ən çox sevdiyi fənlər riyaziyyat, fizika və klassik dillər idi. Onun bu dərslərə marağı kifayət qədər yüksək idi. Daha yaxşı təhsil almaq üçün 2 ildən sonra Phillips Exeter Academy adlı özəl kollecdə oxuyur. Digər tərəfdən, o, Johns Hopkins Center For Talanted Youth (Johns Hopkins Center for Talented Youth) düşərgələrində iştirak edib. Təhsil həyatında bir çox uğurlara imza atan və müxtəlif elm sahələrində bir çox mükafatlar qazanan Mark Zukerberq universitet təhsili üçün Harvardı seçib.

Mark Zukerberqin Harvarddakı ilk illəri kifayət qədər uğurlu olub. O, informatika fakültəsini oxuyarkən ivrit, yunan, latın və fransız dillərini mükəmməl bilirdi. O, həm də məktəbin qılıncoynatma komandasının kapitanı idi. Onun kompüter proqramları üzrə bacarığı dostları arasında da məşhur idi. Kiçik yaşlarından kompüter proqramlarına maraq göstərən Mark Zukerberq 12 yaşında atasının təcrübəsi üçün ofisdaxili ünsiyyət sistemi hazırlayıb. Zucknet adlandırdığı bu mesajlaşma proqramı onun gələcəkdə nə edəcəyinə dair kiçik bir ipucu idi. Bu istedadı kəşf edən atası Mark Zukerberqin kompüter proqramlaşdırmasında özünü təkmilləşdirməsini istəyirdi. Zuknetdən sonra Mark Zukerberq Harvardda yeni kommunikasiya kanalı yaratmaq istəyirdi. O, ikinci sinifdə oxuyarkən məktəbdəki bütün şagirdlərin fotoşəkillərinin yer aldığı Facemash.com saytını təsis etdi. Lakin o, tələbələrin fotolarına daxil olmaq üçün universitetin məlumat bazasını sındırmışdı. Bu səbəbdən ona nizam-intizam verildiyi zaman məktəbi yarımçıq qoyub.

Facemash-dan Facebook-a…

Facemash əslində Harvard tələbələrini bir araya gətirmək üçün hazırladığı vebsayt idi. Sayt açılandan dərhal sonra Mark Zukerberq Harvardda məşhur tələbə oldu. Kompüter proqramlaşdırması sahəsində yenilikçi bir təşəbbüs olan bu sayt bu ikinci kurs tələbəsini kampusda maraq dairəsinə salmışdı. Maraqlısı odur ki, Harvard tələbələrinə üzv olmadan bu sayta daxil olmağa icazə verilib. Bu vəziyyəti anlayan məktəb rəhbərliyi Mark Zukerberq haqqında araşdırmaya başlayıb. Gələcəkdə təhsilini yarımçıq qoymalı olan Mark Zukerberq saytın arxasında duran innovativ ideyanın vacibliyini yaxşı bilirdi. İnformasiya texnologiyalarından istifadə etməklə dostluq əlaqələrinin inkişafında uğurlu nəticələr əldə etmək olardı. Bu məqsədlə o, Facemash-dan sonra ikinci saytı olan Facebook-u qurdu. Bu prosesdə o, ən mühüm dəstəyi Harvard dostları Dustin Moskovitz, Eduardo Saverin və Chris Hughes-dan aldı.

2004-cü ildə qurulan Facebook əvvəlcə Harvard tələbələrini bir araya gətirmək üçün yaradılıb. Ancaq Harvarddan kənarda o qədər populyarlıq qazandı ki, cəmi 18 ay ərzində ABŞ-ın ən böyük tanışlıq saytlarından birinə çevrildi. Sadə interfeysə malik olması və istifadəsi asan olması Facebook-a marağı artırdı. Şəkillərin paylaşılması ilə yanaşı, istifadəçilərə öz hiss və düşüncələrini ifadə etmək üçün geniş imkanların yaradılması Facebook-un qısa müddətdə istifadəçi bazasını artırmasına şərait yaradıb. Bənzər tanışlıq saytları ilə müqayisədə Facebook daha geniş imkanlara malik idi və bununla da sürətlə yüksəliş sürəti qazandı. Üstəlik, Facemash-dan fərqli olaraq, Facebook istifadəçilərin şəxsi məlumatlarının qorunmasında əhəmiyyətli təkmilləşdirmələr aparıb. Mark Zukerberq adı indi Harvarddakı yataqxanasında məktəb kompüterlərini sındıran istedadlı bir oğlan olmaqdan əlavə, yeniliklərə baxışı olan gənc sahibkar kimi tanınırdı.

Mark Zuckerberg və Facebook

2004-cü ilin sonunda Facebook 1 milyon istifadəçiyə çata bildi. Mark Zukerberq indi dünyanın ən populyar sosial şəbəkələrindən birinə sahib idi. Bu elə bir şəbəkə idi ki, təkcə insanları bir araya gətirməklə məhdudlaşmırdı, həm də bir çox kommersiya imkanları təklif edirdi. Əvvəlcə Facebook-dan kommersiya məqsədləri üçün istifadə etməyi düşünməsə də, Mark Zukerberq tezliklə Facebook-da onu hansı imkanların gözlədiyini gördü. Cəmi 1 ildə 1 milyon istifadəçiyə çatan Facebook-un bu sürətli böyümə sürəti investorların da diqqətini çəkməyə başladı. Eyni dövrdə Google-un rəhbərliyi ilə sürətli inkişaf sürəti qazanan Facebook internet reklamları və rəqəmsal marketinq sahəsində yeni bir kanal ola bilərdi. Bu fürsətlərdən düzgün istifadə edən Mark Zukerberq 2005-ci ildə Silikon Vadisinə köçdü. Bu inkişafla indi dünyanın aparıcı proqram təminatı, informasiya və texnologiya şirkətləri ilə daha güclü əlaqələr qurmaq imkanı əldə edib.

Mark Zukerberq Facebook üçün ilk kapital sərmayəsini Accel Partners-dən əldə edə bildi. Facebook-a verilən 12,7 milyon dollarlıq dəstəklə Facebook ümumi istifadəçi bazasına açılmağa başladı. 2005-ci ilin sonunda Facebook-un istifadəçi bazası yalnız Harvard və digər məktəblərin tələbələri deyildi. İnternet istifadəçiləri asanlıqla Facebook-a üzv ola bilər, üzvlər arasında dostluq əlaqələri yarana bilərdi. Müxtəlif səbəblərdən uzun müddət bir-birindən ayrılan dostlar Facebook vasitəsilə asanlıqla bir-birlərinə çata biliblər. Facebook 2005-ci ilin sonuna qədər çox sayda istifadəçisi və sadə istifadəsi sayəsində 5,5 milyon istifadəçiyə çatmışdır. Bu həm də sosial şəbəkə reklamları vasitəsilə yüz minlərlə istifadəçinin anında çıxışı demək idi. Bu fürsətdən yararlanmaq istəyən Yahoo və Microsoft kimi texnologiya nəhəngləri Facebook-u almaq üçün Mark Zukerberqə çoxlu təkliflər edib.

Facebook-un Yüksəlişi

2006-cı ildən Facebook sosial şəbəkələrdə reklam etmək istəyən şirkətlərin diqqət mərkəzinə çevrilib. Bu prosesdə Mark Zukerberq məhsullarını birbaşa Facebook-da satmaq istəmədi. Bu baxımdan o, Facebook-u kommersiya kanalına çevirmək istəməyib. Bununla belə, bu, Facebook-un təklif etdiyi kommersiya imkanlarından istifadə etmək və təkmilləşdirmək üçün proqram sahəsində bir çox yeniləmələrin edilməsinə imkan verdi. Hər yeni yeniləmə ilə Facebook-a yeni bir xüsusiyyət əlavə edildi. Lakin Mark Zukerberq 2006-cı ildə çox çətin bir hüquqi prosesin iştirakçısı oldu. İdeyalarını oğurladığını iddia edən Harvard Connection yaradıcıları Mark Zukerberqə qarşı iddia qaldırıblar. Eyni zamanda Facebook istifadəçilərinin şəxsi məlumatlarının üçüncü şəxslərlə paylaşıldığı iddiaları da gündəmə gəlib. Mark Zukerberq məhkəmədəki müdafiəsində bildirib ki, Facebook-dakı yazılar iki fərqli şəbəkə növünə əsaslanır. O, həmçinin məlumatların təhlükəsizliyində boşluqların yaratdığı problemlərə görə ictimaiyyətdən üzr istəyib.

Bu çətin prosesə baxmayaraq, Facebook-un yüksəlişi davam etdi. 2010-cu ildə Mark Zukerberq Time jurnalı tərəfindən İlin Adamı seçilib. Forbes jurnalı isə 4 milyard dollarlıq şəxsi sərvəti ilə Mark Zukerberqi dünyanın ən zəngin adamları siyahısında 212-ci yerə qoyub. Bu dövrdə Mark Zukerberqin həyatı bir neçə düşmən qazanmadan 500 milyon dosta çata bilməzsiniz filmində öz əksini tapdı. Facebook-un yaranması hekayəsindən bəhs edən bu film Mark Zukerberqin sahibkarlıq hekayəsi üçün dramatik bir quruluşa sahib idi. Jesse Eisenberg filmdə Facebook-un qurucusu Mark Zukerberqi canlandırıb. 2011-ci ildə Facebook dünyanın 281-ci ən qiymətli brendi oldu. Bir il sonra halka açılan Facebook, bazardan böyük maraq gördü və 16 milyard dollarlıq kapital topladı. Bu inkişafla Mark Zukerberq 17,5 milyard dollarlıq şəxsi sərvəti ilə dünyanın ən zəngin adamları siyahısında 35-ci yerə yüksəlib.

Sosial Şəbəkə Nəhəngi Facebook

Facebook-un böyümə prosesi sonrakı illərdə də artmağa davam etdi. 2012-ci ildə istifadəçilərin sayı 1 milyarda çatıb. Eyni zamanda Mark Zukerberq sevgilisi Priscilla Chan ilə evləndi. 2013-cü ildə Facebook Fortune 500 siyahısına 482-ci yerdə daxil oldu. 28 yaşlı Mark Zukerberq siyahıda ən gənc CEO oldu. 2016-cı ildə Mark Zukerberq və həyat yoldaşı Priscilla Chan xəstəliklərin müalicəsi və qarşısının alınması üçün növbəti 10 il ərzində elmi araşdırmalara ən azı 3 milyard dollar sərmayə qoyacaqlarını açıqlamışdı. 2020-ci ilin sonuna Mark Zukerberqin şəxsi sərvəti 54,7 milyard dollara çatıb. O, həm də dünyanın ən gənc ən varlı adamıdır. Hazırda Facebook-un 2,7 milyard qeydiyyatdan keçmiş istifadəçisi var. Facebook-un istifadəçilərinin sayı dəqiqədə 400 yeni istifadəçi ilə artır. Hər gün 35 milyon istifadəçi Facebook-da əlaqə statusunu yeniləyir. Dəqiqədə istehsal edilən bəyənmələrin sayı 4 milyondan çoxdur.

Böhran fürsətə çevirmək adlı yazıya keçid edib oxuya bilərsiniz.